Inleiding
In het primair en voortgezet onderwijs is de decentralisatie voltooid. De lumpsum-financiering is ingevoerd en scholen opereren steeds autonomer. Deze ontwikkeling vraagt om volwassen sectoren waarin goed bestuur centraal staat. Dit is gunstig voor bestuurders, maar wat betekent het voor de medewerkers? Zijn de medezeggenschapsraden, als belangenbehartigers van personeel, ouders en leerlingen, voldoende toegerust om hun rol in dit proces te spelen?
Verantwoordelijkheden
Door de decentralisatie ligt de beleidsvorming grotendeels bij de scholen zelf. Dit vraagt om professionalisering, niet alleen in structuur, maar ook in werkwijze. Beleidsontwikkeling is niet langer een extern proces dat ons “overkomt”. Het bestuur blijft verantwoordelijk voor het beleid, maar goede beleidsvorming vereist betrokkenheid van de direct belanghebbenden. Dit zorgt niet alleen voor beter beleid, maar ook voor draagvlak en efficiëntie.
In het onderwijs regelt de Wet Medezeggenschap Scholen (WMS) deze betrokkenheid voor zowel medewerkers, ouders als leerlingen. De WMS biedt een formeel kader voor medezeggenschap, maar de waarde ervan hangt af van hoe goed de betrokken partijen samenwerken en omgaan met de beleidscyclus.
De Beleidscyclus
De beleidscyclus bestaat uit de fasen van voorbereiding, opstelling, besluitvorming, uitvoering en evaluatie. In elke fase is ruimte voor medezeggenschap, die zowel geboden als genomen moet worden. Professionalisering van het onderwijs betekent ook professionalisering van de medezeggenschapsrelaties. Beide partijen versterken elkaar en houden elkaar scherp.
- Voorbereiding: Iedereen in de school kan nieuw beleid initiëren. Het is wenselijk dat beleid gedragen wordt door degenen die de gevolgen ervan ondervinden. MR-leden moeten actief deelnemen in deze fase.
- Opstelling: Het bestuur formuleert het beleid, maar MR-leden kunnen een belangrijke rol spelen door concepten te beoordelen en te becommentariëren.
- Besluitvorming: Dit is de formeel vastgelegde taak van de MR. Het bestuur doet voorstellen, en de MR oordeelt. MR-leden moeten ervoor zorgen dat hun standpunt goed gedragen wordt door personeel, ouders of leerlingen.
- Uitvoering: MR-leden volgen de uitvoering van beleid vaak op de voet. Soms ontstaat er discussie over wat een beleidsbesluit is en wat een uitvoeringsbesluit.
- Evaluatie: Vaak vindt evaluatie alleen plaats als zaken mis dreigen te gaan. Het is belangrijk dat MR-leden actief volgen of beleid nog actueel is.
Faciliteiten
Beleidsontwikkeling is de verantwoordelijkheid van alle partijen. Daarbij is niet alleen leidend wat de medezeggenschapsregelingen voorschrijven, maar ook wat de partijen zelf als goed en wenselijk beschouwen. Een actieve houding van MR-leden is essentieel, en ze moeten gefaciliteerd worden om hun rol goed te vervullen. Dit betekent dat er passende tijd en middelen beschikbaar moeten zijn.
MR’s moeten professioneel handelen en niet vasthouden aan algemene normen, maar op basis van een goed onderbouwd activiteitenplan faciliteiten claimen. Werkgevers benadrukken vaak het belang van medezeggenschap en de professionalisering van de MR. Het is aan hen om daar concrete middelen voor beschikbaar te stellen.
Ontwikkelingen
Sinds 2007 is de Wet Medezeggenschap Scholen (WMS) van kracht. Hoewel dat voor stabiliteit had kunnen zorgen, zijn er alweer nieuwe ontwikkelingen die het medezeggenschapsdenken verbreden. Een van de kernaspecten van goed bestuur is “horizontale verantwoording”. Scholen functioneren niet geïsoleerd; ze zijn onderdeel van een samenleving met vele belanghebbenden zoals gemeenten, jeugdzorg, en woningcorporaties.
Goed bestuur vraagt dat deze belanghebbenden betrokken worden bij de beleidsvorming waar hun belangen overlappen met die van de school. Dit maakt medezeggenschap boeiender, maar ook complexer, omdat de zorg voor leerlingen niet alleen door interne partijen wordt bepaald, maar ook door een breed scala aan externe organisaties.
Met deze ontwikkelingen in zicht, wordt medezeggenschap een steeds grotere uitdaging, waarbij samenwerking en professioneel bestuur essentieel zijn.